De dag dat ik een held ontmoette

Gisteren was een hele gewone zaterdag in augustus, ik bezocht twee musea in Zeeland en terwijl we de eerste al achter ons hadden gelaten liepen we de entree van de tweede binnen. Een museum over de Tweede Wereldoorlog in Zeeland. De entree werd betaald en, wat later bleek, de eigenaar van het museum tipte ons om aan te sluiten bij een rondleiding. Allereerst volgde Frans zijn woorden terwijl ik als altijd afgeleid was. Tot ik doorhad dat die oude man, op zijn rollende praatstoel zat en precies wist wat er allemaal was gebeurd in deze omgeving.

Niets vreemd tot ik hem opeens ‘stuck at the Corridor hoorde zeggen’. In termen van de Tweede Wereldoorlog is er maar één Corridor en dat is op weg naar Arnhem. De route die zo snel mogelijk door de manschappen van Engelse afkomst gepasseerd moest worden, om de mannen in Arnhem te ontzetten, maar die niet voor niets de naam Hell’s Highway kreeg. Mijn mond viel open, totaal verbaasd, bijna stotterend vroeg; Have you been at Eindhoven? Hij beaamde het. Ik woonde voor jaren langs de Market Garden route in Valkenswaard, woonde in Eindhoven en heb ontelbare herdenkingen in die omgeving bezocht en nu ik uren van huis was, ontmoette ik zomaar een veteraan, een Schot genaamd Jim Anderson die het gebied waar ik zo graag woon, mede bevrijd heeft.

Ietwat aangewakkerd door mijn verbazing en interesse begon hij te praten over de tijd dat hij als onderdeel van de 52ste (Lowland) Divisie meevocht tijdens operatie Market Garden, de bevrijding van Zuid-Nederland met als doel via Arnhem zo snel mogelijk doorstoten naar het Duitse Roergebied. Hij vertelde dat hij door Eindhoven, ‘from the radio’s right?’, kwam en dat hij daar een bord van Philips voor hemzelf regelde. Zoveel plaatsnamen als hij nog wist, ik vond het wonder. Zonder moeite noemde hij plaatsen als ‘s-Hertogenbosch, Vught (where that camp was, right?) Leopoldsburg en Maastricht.

Hij is aan land gekomen in Normandië, maar niet op op D-Day, dat hij na Nederland met zijn legeronderdeel werd ingezet in de Ardennen geeft wel aan dat ze het niet makkelijk hebben gehad. Dat hij precies deze zaterdag in het museum was is niet heel vreemd de Highlandgames zijn ter ere van zijn divisie opgezet en jaarlijks opent hij die. Hij was ook aanwezig bij de (her)opening bij het museum, kwam in de jaren 50 al terug naar waar hij zoveel strijdmakkers verloren had. ‘Near Bergen op Zoom, the water was the problem’. Even leek hij met zijn gedachte ergens anders, maar vervolgens vertelde hij over de Buffalo’s, een amfibievoertuig die dus zowel kan varen als kan rijden en waar een Willys jeep in past. Jim Anderson landde als soldaat niet ver van het museum op het eiland Walcheren in de Slag om de Schelde. Hij is één van de laatste nog in leven zijnde veteranen van de 52ste (Lowland) Divisie waartoe hij behoorde.

Ondertussen ging de rondleiding verder, meermalen had deze vriendelijke man mijn hand al geschut, leek het prachtig te vinden dat ik vol bewondering naar hem luisterde. En alsof hij het wist vertelde hij dat hij in de buurt van Nijmegen op het kamp was en wist dat ‘The cook, he was the brother of my mother’, zijn oom dus, een stukje verderop op een kamp gelegen was. Zijn oom behoorde toe tot de Polar Bear, de Britse 49e infanteriedivisie. Hij vroeg me om een kaart van Nijmegen, in gedachte op zoek naar de plaatsnaam waar die oom lag. Something with an ‘e’, zei hij. We vergaven hem direct dat hij het niet wist en noemde plaatsnamen als Mook en Groesbeek, maar hij kwam er niet op en ging verder met zijn verhaal. Hij wist iemand te regelen die hem in een Willys jeep naar het kampement van zijn oom bracht. Hij ontmoette hem daar, ‘he was a cook’, zei hij. Dat hij zonder toestemming zijn kamp had verlaten en dat het niet zonder doel is dat dat niet mag, moge duidelijk worden. Hij en de chauffeur kwamen terug bij de jeep en die startte niet meer. Er was een granaatscherf in de radiateur (rooster aan de voorkant) terecht gekomen. De kok, zijn oom dus, gaf hem een ‘bar of soap’ dat moesten ze er maar in stoppen. De jeep startte weer en toen hem later in de week naar dat witte in zijn radiateur werd gevraagd praatte hij zichzelf eruit ‘it’s nothing’ de jeep moest gerepareerd worden.

Ik bezocht de rest van het museum en vond ‘mijn veteraan’ al wandelend op het buitenterrein, in het museum zei hij al ‘I can still walk’ en liet dat prima zien. Ik liet hem zijn gang gaan, maar sloot nog snel even aan in het noodkerkje wat sinds een aantal jaar op het terrein staat. Daar hoorde ik mister Anderson vertellen dat hij vooral werkzaam was geweest als Royal Engineer, oftewel hij bouwde bruggen en depots. Dat hij werkte bij de genie en baileybruggen bouwde, dat vulde mijn bewondering voor deze kwieke maar oude man alleen maar aan. Even later nam hij afscheid, wederom kreeg ik een welgemeende hand en keek deze bijzondere man me aan. Ik bedankte hem voor wat hij jaren geleden voor Nederland betekent heeft en speciaal voor de ontmoeting. Want ik wist, dit was de dag dat ik een held ontmoette.

NB: Helaas is Jim Anderson een half jaar na mijn ontmoeting op 95-jarige leeftijd overleden.