Op naar 75 jaar bevrijding: Bevrijders op de heuvels van Groesbeek

Het is 17 september, inmiddels weten jullie dat dit het begin van Operatie Market Garden is. Terwijl onze Britse bevrijders vanuit Leopoldsburg vertrekken, vallen hier bommen en jagen de bewoners van Groesbeek en omgeving de schuilkelders in. Die bommen vielen op de grens met Duitsland die hier zo dichtbij is dat ik het zelfs zou kunnen lopen. Fietsen is leuker hoor, het gaat vanaf Groesbeek alleen maar naar beneden. Als je de goede weg kiest kom je langs een museum. Op naar 75 jaar bevrijding: Bevrijders op de heuvels van Groesbeek.

Frontgebied
De omgeving hier is glooiend het gletsjerijs kwam 200.000 jaar geleden tot stilstand. Het hoogste punt ligt 95 meter boven NAP. En het is dan ook dat op de heuvels rond dit dorp dat zo’n 8000 Amerikanen van de 82e Airborne Division hun landings- en droppingsplaatsen hadden. Groesbeek werd bevrijd op 17 september maar op 20 september keerde de Duitsers terug, Groesbeek en omgeving werd frontgebied.

Vlucht over het spoor
Zodra de Duitsers de geallieerde luchtlandingen zagen trad per direct een vluchtplan in werking. Zij wilde in de nacht van 17 of 18 september het nabijgelegen Nijmegen verlaten. Maar omdat de Arnhemse spoorbrug op dat moment al opgeblazen was, was hun enige vluchtweg dwars door bevrijd grondgebied. Het spoor wat er deels nog ligt maar niet meer gebruikt wordt, ging van Nijmegen door de bossen van Mook naar Kleve. De Amerikanen waren helemaal niet bedacht op deze brutale vlucht en de eerste trein met gestolen goederen en manschappen reed dan ook dwars door Groesbeek naar Duitsland.
Met versperringen, kogels en een afgeschoten bazooka wordt de tweede trein nog voor Groesbeek tegengehouden. Ongeveer ter hoogte van het onderste kruis op de kaart. In de consternatie laat de achterste wagon los die rijdt eerst zacht maar later harder terug richting Nijmegen wat veel lager ligt dan Groesbeek. Bij het bovenste kruis knalt de wagon op de derde trein. Alle manschappen en Duitse burgers in de trein vluchten. Een deel van hun worden gedurende de dag alsnog door de Amerikanen gearresteerd. De trein die voor Nijmegen naast het spoor staat wordt geplunderd door omwonenden en pas 6 maanden later weggehaald.

Evacuatie
Op 2 oktober 1944, weken na de bevrijding, moeten de bewoners vertrekken uit Groesbeek, via dorpen als Heumen en Wijchen tot in België aan toe. De bewoners van het nabijgelegen De Horst hebben niet het geluk dat ze naar bevrijd gebied mogen vertrekken. Zij worden via het Duitse Kranenburg naar de Achterhoek gebracht. Nederlands grondgebied, maar nog niet bevrijd. Begin februari ligt Groesbeek niet langer in de frontlinie operatie Veritable de aanval naar Duits grondgebied gaat van start. In maart 1945 keren de bewoners terug, zowel Groesbeek als De Horst zijn verwoest ook voor hun begint de wederopbouw.

Operatie Veritable het begin van het einde

Groesbeek anno nu
Zelfs als je nietsvermoedend en onwetend door Groesbeek zou komen, zou je herinneringen aan de oorlog zien. Grote borden met foto’s uit die tijd geven het dorp sfeer. Niet altijd zijn de gebouwen er nog op de foto. Maar de foto’s ze staan daar waar ze ooit gemaakt zijn en zelfs tot over de grens in Duitsland. Ze zijn er neergezet door het Oorlogsmuseum van Groesbeek. Een zwaar verouderd museum wat gelukkig eindelijk verbouwd wordt.

Replica van een Waco
Aan de andere kant van het dorp, daar waar ooit een dropzone was staat nu ter herinnering een replica van het Waco zweefvliegtuig. Deze vliegtuigen zonder motor werden meegesleept door een ander vliegtuig maar landde op zichzelf. Aan boord van deze vliegtuigen stond geschut maar ook de Willys jeep werd er mee naar Nederland gebracht. De voorkant van dit vliegtuig scharnierde omhoog. Het vliegtuig gemaakt van metaal en multiplex werd overtrokken met canvas. Behalve goederen werden er ook manschappen mee vervoerd, 13 man plus 2 piloten. Groot voordeel aan de Waco is zijn geruisloze vlucht. Van de 13.900 die er gemaakt zijn, zijn er nog maar weinig over ze werden niet gemaakt om opnieuw ingezet te worden.

Canadese begraafplaats
Op het hoogste punt van Groesbeek langs de Zevenheuvelenweg is de Canadese Oorlogsbegraafplaats te vinden. Hier liggen 2.617 militairen van het Britse Gemenebest begraven, ze hebben een prachtig uitzicht van het hoogste punt van Groesbeek en liggen hier omdat een Canadese commandant een order uitgaf dat geen enkele Canadees op Duitse grond begraven mocht worden. Een namenwand benoemd degene die nooit zijn teruggevonden. ’s Avonds, als de zon onder gaat streelt gouden zonlicht hier de stenen. Terwijl de zon zakt verlaten we de bevrijders op de heuvels van Groesbeek en dalen en stijgen wij richting Berg en Dal en Nijmegen.