Op naar 75 jaar bevrijding: Arnhem en omgeving

Er is zo verschrikkelijk veel gebeurt in Arnhem en omgeving dat zelfs voor iemand zoals ik het moeilijk te omvatten is. Uiteraard weet ik van de luchtlandingen nabij Oosterbeek, weet ik van het prachtige museum daar, weet ik dat Johnny Frost met zijn groep enorm hard gevochten heeft om de brug te houden. Weet ik dat ze tevergeefs hebben gewacht op de komst van het Britse 30e corps. Hun landgenoten en kameraden hebben Arnhem nooit gehaald. Want toen zij eindelijk de brug van Nijmegen over konden was de strijd in Arnhem reeds gestreden. Op naar 75 jaar bevrijding: Arnhem en omgeving.

Landingsterreinen
Bij het samenstellen van Operatie Market Garden werd al snel duidelijk dat de dichtbij de Arnhemse brug gelegen terrein ongeschikt waren voor luchtlandingen. De grond was te nat en helaas bleek al snel dat de enige geschikte velden ver bij het doel, de Arnhemse brug over de Rijn, lagen. Ook moest er nog rekening gehouden met vluchtbasis Deelen. Hier zou veel Duits afweergeschut opgesteld staan, fataal voor de (terug)kerende vliegtuigen. Later bleek bij Deelen helemaal niet veel Duitse tegenstand te zijn. In plaats van zo snel mogelijk op te rukken naar Arnhem, dralen de mannen net teveel met de plaatselijke bevolking. Er is nog geen gevecht geweest en de radioverbindingen blijken uitgevallen. Er is onderling geen contact dus ook geen tactisch gevecht. Met als gevolg dat maar één groep de zo belangrijke brug haalt en de ander dagenlang vecht en verliest.

Was er dan geen hulp?
Jawel, de hulp was er. Sommigen van hen waren nog in Engeland, de Polen die als laatste overgevlogen zouden worden konden maar niet komen door het slechte weer. In Oosterbeek nabij Arnhem lagen de hotels en villa’s vol met de manschappen die de brug maar niet konden bereiken (en gewond waren geraakt). Sterker nog, de brug van Arnhem zou door 2 groepen gehouden worden. Maar de tweede groep bereikte het nooit. Parachutisten zijn licht bepakt, ze hebben geen enorme hoeveelheden bommen, kogels en dergelijke bij zich. Die spullen zouden nog gebracht worden maar doordat er geen radiocontact was werd er vanuit Engeland wel degelijk gedropt, maar steeds op terrein waar de Duitsers zaten. Het gebied is er nog. Achter museum en voormalig hotel Hartestein. Tijdens Operatie Market Garden werd het hotel gebruikt als hoofdkwartier.

Chronologie
Op 17-09 neemt een groep van ongeveer 750 man bij verrassing de brug van Arnhem in. Aan Arnhemse zijde. Ze zijn binnen de kortste keren omsingeld door de SS troepen die hier toevallig zaten.
Op 18-09 proberen diezelfde Duitsers de brug weer in handen te krijgen, ze worden eraf gemaaid door Brits vuur. De Duitsers besluiten de tactiek aan te passen en stoken de Britten uit de huizen rond de brug.
Op 19-09 beginnen die moffen de overhand te krijgen, de Britten krijgen het zwaar te verduren, de para’s worden teruggedrongen. Twee tigertanks arriveren bij de brug, Duits materieel waar ze niet tegen opgewassen zijn.
Op 20-09 is de situatie hopeloos, de gebouwen rond de brug staan in de hens daar kunnen ze niet meer schuilen, munitie en voorraden zijn op en tijdens een wapenstilstand worden vele gewonde Britse para’s gearresteerd. De derde landing van gliders (vliegtuigen) en parachutisten kan door het weer niet doorgaan en de route in Brabant (Hell’s Highway) waar veel goederen doorheen moet, wordt wederom aangevallen.
Op 21-09 valt het doek, het is 5:00 uur ’s morgens de laatste Britse weerstand is verstomd. ’s Middags rijden Duitse tanks richting Nijmegen de Betuwe in. Maar is nog hoop, voor even want de Nijmeegse brug is veroverd en de Britten van het 30e corps rijden eveneens de Betuwe in, daar stopt hun opmars. Ze zijn te laat, want de Brug bij Arnhem is door de Duitsers heroverd. Gelukkig is er nog een lichtpuntje voor de Britten in het 10 kilometer verderop gelegen Oosterbeek. Zij vechten nog om een klein stukje grond (de perimeter genaamd) rondom Hotel Hartestein. De Polen zijn in Driel geland, het weer was verbeterd, proberen de perimeter aan de overkant te bereiken. Het lukt ze mondjesmaat en onder hevig Duits vuur. Britse verkenners, die wij kennen als het 30e corps het oprukkende grondleger uit Leopoldsburg, ‘sluipen’ naar de omgeving maar kunnen ook de perimeter niet bereiken.

Op 22-09 zit de Corridor zo dicht dat er werkelijk geen enkele bevoorrading door kan. Black Friday wordt deze dag genoemd want door het slechte weer is er ook al geen bevoorrading vanuit Engeland. De Duitsers keren terug naar Brabantse dorpen die al bevrijd waren.
Op zaterdag 23 september is het heel wat beter weer er worden weer goederen aangevlogen maar voor de Britten is het toch te laat. Zij zitten vast in de Betuwe in wat nu bekend staat als The Island.
Op 24-09 moeten de burgers in het Arnhemse centrum evacueren. De stad is zwaar beschadigt en het is niet langer veilig voor hen die er nog zijn. In Oosterbeek waar de geallieerden al dagen vechten, wordt hun stukje vrij land steeds kleiner. De Dorsets, een onderdeel van het Britse legercorps, waagt nog een poging om aan de overkant te komen maar deze mislukt omdat de Duitsers wederom de oversteekplaats onder vuur nemen.
Op 25-09 hebben de manschappen geen keus meer, ze zitten als ratten in de val en 2398 van hen vluchten begeleid door de Polen, vanaf Oosterbeek de Rijn over naar Driel. Het laatste stukje vrij Nederland boven de Rijn is gevallen en Operatie Market Garden wordt afgeblazen. Terwijl de laatste manschappen vluchten legt de artillerie van het Britse XXX Corps een enorm afsluitingsvuur op de Duitse stelling, om de terugtocht te dekken. Een nieuw front bij Nijmegen is gelegd en wederom wordt de corridor, de weg naar niet langer Arnhem, vrijgemaakt. Het is dinsdag 26 september en market Garden is mislukt.

Arnhem en omgeving nu
Museum Hartenstein: Als je iets wil weten over Operatie Market Garden en dat op historisch grondgebied, ga naar Oosterbeek. Voormalig Hotel Hartenstein is één van mijn favoriete Nederlandse Oorlogsmusea. De experience in de kelder brengt de Slag om Arnhem tot leven. Ook voor mensen die weinig van de oorlog weten.
Oorlogsbegraafplaatsen: In zowel Arnhem als Oosterbeek zijn Oorlogsbegraafplaatsen van het Gemenebest te vinden. Beide laten je in stilte, zeker als je je verdiept hebt in de omgeving. Want zeker in Oosterbeek is de oorlog nog dichtbij. In museum Hartenstein is ook het VVV gevestigd, ze willen je met alle liefde vertellen waar je heen moet en kan.
Voormalige landingsterreinen: Op 5 kilometer van Oosterbeek liggen de eerste landingsterreinen die gebruikt werden bij Operatie Market Garden. Hoewel er niet altijd veel te zien is, vertellen diverse monumenten wel dat er iets was. Op veel van die velden worden in september luchtlandingen gehouden. Vele parachutisten vinden ter herinnering aan hen die hun leven waagde, weer de weg naar beneden.
Airborne at the Bridge: Met uitzicht op de nieuwe John Frostbrug is een klein gratis museum gevestigd. Hier kan je met uitzicht op het museum meer te weten komen over de Slag om Arnhem.
De Vleugel: Nog voor Arnhem maar met uitzicht op de skyline zie je de vleugel. Dit symbolische monument

We naderen met rasse schreden de periode in september waar ik zeer naar uit kijk. Ook in Arnhem en omgeving wordt hier uitgebreid aandacht aan besteed die zeker de moeite van het bezoek waard zullen zijn. Maar ik kom nog een keer terug met de mannen die steeds verguisd en vergeten zijn.