Hoe ontstond de hongerwinter?

De gevolgen van de hongerwinter kent iedereen, de beelden van sterk vermagerde mensen en hongertochten naar het platteland zijn iedereen bijgebleven. Net als de omgezaagde bomen en gestripte huizen, de winter van 44/45 is berucht en bekend, maar hoe ontstond de honger winter?

Toen in 1944 de geallieerden Nederland bereikt heerste een jubelstemming in Nederland, het land werd deels bevrijd maar Operatie Market Garden mislukte en liep vast in de Betuwe. De hongerwinter was een direct gevolg van Operatie Market Garden. De Nederlandse regering in Londen vond het een goed idee een algemene treinstaking door te voeren. Nog best een flinke klus om 30.000 man spoorwegpersoneel onder te laten duiken. Er zou na 17 september 1944 tot na de bevrijding geen trein in Nederland meer rijden met Nederlands personeel.

Toen Market Garden mislukt bleek, bleef de staking en rijkscommissaris Seyss-Inquart besloot alle voedseltransporten per schip naar West-Nederland te blokkeren om de Nederlandse regering te dwingen de staking te beëindigen. Duitsland heeft overigens kolen aangeboden in ruil voor de beëindiging van de spoorwegstaking, de Nederlandse regering en geallieerden hebben dit geweigerd. Het had natuurlijk een goed idee geweest die staking op te heffen maar daar zag de Nederlandse regering niets in, in feite was die regering dus mede schuldig aan de Hongerwinter!

Onterecht is er een beeld dat alleen de mens zelf zichzelf en het gezin kon redden door ‘de boer op te gaan’. De zogenaamde hongertochten waren zeker niet de enige manier om voedsel te bemachtigen. Alle organisaties van buurthuis tot kantoren gingen in de voedseltransport omdat de centrale overheid daar kennelijk niet toe in staat was.
De nazi’s hadden zelfs aangegeven dat het stoppen van de staking geen gevolgen zouden hebben. Nu is dat natuurlijk nooit te controleren maar uiteindelijk hadden zelfs de nazi’s genoeg van de problemen in het westen van het land. De winter in 44-45 was dermate slecht dat november 20 dagen regen kende en het daarna 2 maanden vroor. De Duitsers besloten voedsel vanuit de rest van Nederland naar het westen te laten transporteren door schepen. De scheepvaart was eerder als strafmaatregel stilgelegd, vervoer over de weg was onmogelijk door benzinetekort en ook gas en elektriciteit waren afgesloten. De schippers waren onzeker over hun veiligheid en toen ze overstag gingen bleek het IJsselmeer te dicht bevroren om te varen.

De gevolgen zijn bekend, hongertochten, waterige soep en duizenden doden. Nog in juni 1945 stierven meer mensen dan normaal. Ook na-oorlogs baby’s die jaren na de oorlog werden geboren hadden gebreken die te herleiden waren naar ondervoeding in de hongerwinter. Helaas is ook het nut van de staking niet gebleken, de Nazi’s hadden meer ruimte op het spoor en reden zelf.