Bovenop de Amersfoortse berg ligt een herinneringscentrum voormalig doorgangskamp Amersfoort. Hoewel het officieel in Leusden ligt, werd het door de Duitsers zo genoemd. Dit kamp, een doorgangskamp geen concentratiekamp, was van oorsprong een kazerne gebouwd voor de gemobiliseerde Nederlandse militairen. Vanaf 1941 werd het in gebruik genomen, 200 communisten uit het opgeheven kamp Schoorl kwamen naar Amersfoort. De meeste mensen die hier terecht kwamen waren opgepakte onderduikers. Het kamp was dan ook een werk- en strafkamp. Gevangenen werden er meedogenloos slecht behandelt maar konden wel vrijkomen.

Ik fietste vanaf het station, de route die heuvelopwaarts gaat, ging toen ook al langs vele huizen. Hoeveel mensen heeft zich om de gevangenen bekommerd? Genoeg, maar iets toesteken was gevaarlijk. De wandeling moet vermoeiend geweest zijn, eenmaal aangekomen bij het kamp, die ver buiten de bewoonde wereld lag, werden de gevangenen van haar en kleding ontdaan. Oude kleding kregen ze ervoor terug en slecht passende klompen.

Gevangenen moesten als voorbereiding of als straf werken in dit kamp. Vaak waren ze hier maar tijdelijk, of ze werden vrijgelaten na hun straf of er wachtte hen een werkkamp in Duitsland.
Kamp Amersfoort stond bekend als één van de zwaarste kampen van Nederland. Hoofd van het kamp was Joseph Kotälla, zijn bijnaam de Beul van Amersfoort kreeg hij niet voor niets. Een sadist was hij met een specifieke hekel aan Joden en priesters. Na de oorlog werd hij bekend als de Vier en later Drie van Breda. Hij kreeg levenslang. Zijn knuppel is bewaard gebleven.

Van de beul is niet veel meer over, wat er rest is een goed georganiseerd herinneringscentrum met veel informatie en de mogelijkheid een film over het kamp te kijken. Een grote maquette geeft je een beeld van de grootte tijdens de Tweede Wereldoorlog. De ruimte is door de komst van een politieschool kleiner geworden, hoewel er een verbouwing aan zit te komen. Voor de deur een wachttoren, verderop de door joden uitgegraven schietbaan. De lengte ervan was onnodig, werkverschaffing vooral. In de verte een beeld, een man met 1 gebalde vuist dapper trots strijdend staat hij daar aan zijn voeten vele steentjes daar door passerende Joden neergelegd.

Ik bezocht voormalig Kamp Amersfoort op een regenachtige zondagmiddag, de rondleiding van anderhalf uur is een echte aanrader. De rondleider verteld je tijdens een wandeling op en rond het terrein over alle onderdelen, zijn gevangenen, zijn beul, zijn rozentuin en zijn engel. Ondanks dat grote delen van het oorspronkelijke kamp kort na de oorlog gesloopt zijn heeft het terrein nog authentieke stukken die het verhaal vertellen zoals we nooit mogen vergeten.